Wystawa prezentuje historię kopalni „Królowa Luiza” („Zabrze”). Ekspozycja umieszczona została w budynku dawnej stacji sprężarek, a z oryginalnego wyposażenia zachowała się pochodząca z I ćwierci XX wieku marmurowo-stalowa tablica przełącznikowa rozdzielni 6kV i suwnica ręczna wyprodukowana w Königshütte (Huta Królewska w Chorzowie). Zachowano także oryginalną stolarkę okienną, bramę wejściową oraz wyeksponowano pozostałości dawnych fundamentów sprężarki tłokowej. Autorem koncepcji merytorycznej wystawy był Damian Halmer.

Wystawa została zaprojektowana tak, aby stanowiła początek trasy turystycznej obejmującej podziemne wyrobiska Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej oraz dawnej części podziemnej Skansenu Górniczego „Królowa Luiza”. Może ona również pełnić rolę samodzielnej ekspozycji prezentującej historię kopalni „Królowa Luiza”.

Ekspozycja podzielona została na pięć okresów. Pierwszy w nich, obejmujący lata 1791–1838, prezentuje powstanie i rozwój państwowej kopalni „Królowa Luiza”, będącej w tym czasie najnowocześniejszym i największym górnośląskim zakładem górniczym. W tym czasie powstały pierwsze szyby, zainstalowano pierwszą maszynę parową, wprowadzono transport konny i szynowy oraz wybudowano zabrski odcinek Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej. Okres II obejmuje lata 1838-1876, kiedy to po latach kryzysu przeprowadzono proces jej modernizacji i rozbudowy. Dzięki zgłębieniu nowych szybów (Dechen, Carnall, Prinz Schönaich, Krug), możliwym stało się wydobycie bogatych zasobów węgla zalegających poniżej Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej. Po doprowadzeniu do kopalni pierwszej linii kolejowej uzyskała ona możliwość wysyłania węgla do wielu czasem bardzo odległych odbiorców. W latach 60. XIX wieku rozpoczęto głębienie nowych szybów Poremba I-IV. Okres trzeci, obejmujący lata 1876-1915, przedstawia czas największego rozwoju technologicznego kopalni oraz podziału na dwa pola wydobywcze: Pole Zachód i Wschód. Był to czas wielu inwestycji, stosowania nowszych maszyn i rozbudowy infrastruktury. Na terenie kopalni powstawały nowe szyby, instalowano maszyny parowe, kompresory, pompy, wentylatory i urządzenia podsadzkowe. W bardzo szerokim zakresie wykorzystywano prąd elektryczny (oświetlenie, transport podziemny, silniki) i sprężone powietrze służące do poruszania różnego typu maszyn (kołowroty, wiertarki, młoty udarowe). W tym czasie do kop. „Królowa Luiza” została przyłączona kop. „Guido”, a pod koniec XIX wieku na terenach górniczych zarezerwowanych dla zabrskiej kopalni rozpoczęto budowę kop. Bielszowice. Okres czwarty dotyczy lat 1915-1945. Przedstawia on dzieje kopalni od momentu jej rozbudowy podczas I wojny światowej oraz dokonany w latach 20. XX wieku podział na dwa samodzielne zakłady: „Królowa Luiza Zachód” i „Królowa Luiza Wschód”. Jest w nim również zaprezentowany stopniowy proces modernizacji zakładu, lata wielkiego kryzysu gospodarczego (spadek wydobycia i zatrudnienia), nowe inwestycje, oraz działanie kopalni w latach dyktatury hitlerowskiej i II wojny światowej. Kończy się on na wkroczeniu do Zabrza wojsk radzieckich. Ostatni, piąty okres obejmuje lata 1945–1998. W tej części ekspozycji znajdują się informacje o funkcjonowaniu kopalni w ramach socjalistycznej gospodarki nakazowo-rozdzielczej. Przedstawiono w nim proces stopniowego wygaszania wydobycia na Polu Zachodnim kopalni przy jednoczesnej rozbudowie i modernizacji Pola Wschodniego, gdzie od drugiej połowy lat 50. XX wieku skoncentrowane zostało wydobycie węgla. Omówiono w nim zastosowanie nowych metod wydobycia węgla pozyskiwanego za pośrednictwem wrębiarek i kombajnów pracujących nie w zabierkach, ale w ścianach wyposażonych w obudowę zmechanizowaną. W wielu przypadkach kopalnia Zabrze była pionierem w wykorzystaniu nowych metod wydobycia i transportu węgla w polskim górnictwie.

Pokazano także proces ponownego połączenie Pola Wschodniego i Zachodniego w jednolitą KWK „Zabrze”, którą w latach 70. XX wieku połączono z KWK „Bielszowice”. W czasie prowadzonej w latach 90. XX wieku restrukturyzacji górnictwa Pole Poremba kop. „Zabrze-Bielszowice” zostało zlikwidowane, a historia kop. „Królowa Luiza” dobiegła końca.

Niezwykła historia kopalni „Królowa Luiza” została zaprezentowana przy pomocy bardzo wielu różnych eksponatów. Należą do nich XVIII- i XIX-wieczne mapy i rysunki techniczne, fotografie, pocztówki, albumy fotograficzne, sztandary, mundury, dokumenty. Zaprezentowano także rekonstrukcje wyciągu szybowego (kołowrotu) ręcznego wraz z kubłem urobkowym, posadowiony na stalowych szynach drewniany wóz do przewozu węgla, kołowrót firmy Eickhoff, różnego typu narzędzia górnicze, wiertarki pneumatyczne i młoty. Ich uzupełnieniem są prezentacje multimedialne i wydruki wielkoformatowe. Częścią ekspozycji jest także przeniesiona z kopalni „Nowy Wirek” elektryczna sprężarka tłokowa Bellis-Morcom z 1936 roku.

Autor: Adam Frużyński