Oddział Martyrologiczno-Historyczny mieści się w budynku przy ulicy Łomaskiej 21. W latach 1940 – 1944 znajdowała się tutaj placówka niemieckiej Tajnej Policji Państwowej – Gestapo. Budynek jest miejscem martyrologii ludności Podlasia. Muzeum zajmuje w nim kilka pomieszczeń oraz byłe cele więzienne.

W strukturze oddziału wyodrębniony jest dział historii, sekcja militariów oraz odznak i odznaczeń wojskowych.

Dział historii gromadzi pamiątki związane z dziejami Białej Podlaskiej i Podlasia. Posiada ponad 7.000 muzealiów. Do najcenniejszych należy inwentarz klucza dóbr radziwiłłowskich „Państwa Sławatyckiego” z 1765 roku. W zbiorach działu znajduje się bogata kolekcja archiwaliów i fotografii przekazana przez profesora Stefana Kryńskiego. Posiadamy też bogaty zbiór dokumentów i egzemplarzy prasy NSZZ „Solidarność” z lat 1980-1990.

Sekcja militariów oraz odznak i odznaczeń wojskowych posiada w swoich zbiorach ponad 300 militariów i 600 odznak i odznaczeń wojskowych. Do najcenniejszych militariów, których kolekcja liczy ponad 300 muzealiów, należy sześć luf armatnich rosyjskich wz. 1805 (jedyne w zbiorach polskich), dwie lufy moździerzy bojowych wz. 1805 (dwie z pięciu w zbiorach polskich). W zbiorze odznak i odznaczeń wojskowych, liczącym ponad 600 eksponatów, do najcenniejszych należy kolekcja odznak pamiątkowych Wojska Polskiego z okresu II Rzeczypospolitej.

Przestrzeń ekspozycyjna Oddziału Martyrologiczno-Historycznego jest nieczynna z powodu remontu.

Grzegorz Kurpeta

---