Muzeum Kolejnictwa w Kościerzynie posiada najliczniejszą i wciąż rozrastającą się ekspozycję pojazdów szynowych w Północnej Polsce. Ponadto, atrakcję stanowi też zabytkowa hala parowozowni wraz z pomieszczeniami warsztatowymi. Od 2013 roku, realizowany projekt „Pomorskiej Kolei Skarbnica – Rewitalizacja Zabytkowych Obiektów Zespołu Parowozowni w Kościerzynie”. Projekt ten, wspófinansowany z Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego, przebiega wieloetapowo. Rewitalizacji poddano halę parowozowni i budynek biurowy,  pochodzące z lat trzydziestych XX w.  W dalszej kolejności, dawne pomieszczenia warsztatowe zostaną przystosowane dla potrzeb nowej wystawy stałej,  wyposażonej w multimedialne środki przekazu. Zwiedzający będą mogli również  obejrzeć ruchome makiety, przedstawiające stację kolejową Kościerzyna, oraz kolej magnetyczną.  Z myślą o osobach niewidomych, na terenie Muzeum znalazły się wykonane z brązu i opisane alfabetem Braille’a, makiety dwóch parowozów i Zespołu Parowozowni.

Historia

Na obecne ziemie polskie kolej dotarła już w 1842 roku, łącząc Wrocław z Oławą. Od tego momentu został zapoczątkowany dynamiczny rozwój linii kolejowych na Dolnym Śląsku, a także w pozostałych zaborach. Na Pomorzu budowa linii kolejowych trwała od połowy XIX wieku.  W 1851 roku uruchomiono połączenie  między Krzyżem, Piłą i Bydgoszczą, a rok później utworzono przedłużenie tej linii przez Tczew do Gdańska. Następnie kolej dotarła m.in. do Chojnic, Lęborka i Starogardu Gdańskiego. Budowa sieci kolejowej miała z góry ustalony przebieg. Początkowo powstawały linie główne, a następnie ich odgałęzienia, przedłużane w kolejnym etapie do sąsiedniej linii głównej. Tą drogą połączenie kolejowe otrzymała również Kościerzyna. 15 maja 1882 roku, w pruskim parlamencie zatwierdzono budowę nowej linii kolejowej o znaczeniu dojazdowym pomiędzy Pszczółkami a Kościerzyną. Budowa rozpoczęła się od strony Pszczółek przez Sobowidz i Skarszewy. Powszechnie przyjmowaną datą dotarcia pierwszego pociągu do Kościerzyny jest 2 listopada 1885 roku. Najprawdopodobniej w tym samym czasie, zgodnie z zasadami obowiązującymi na Kolejach Pruskich, wzniesiono parowozownię typu wachlarzowego. Sieć kolejowa na Pomorzu stopniowo się zagęszczała i już w pierwszych latach XX wieku z Kościerzyny funkcjonowały połączenia z m.in. z Chojnicami, Bytowem oraz Kartuzami.

Po odzyskaniu niepodległości, Kościerzyna znalazła się w wąskim gardle łączącym Polskę z morzem. Wobec faktu utworzenia Wolnego Miasta Gdańska, władze zadecydowały o powstaniu noworczesnej linii kolejowej łączącej kopalnie śląskie z budującą się Gdynią. Magistrala węglowa stała się najważniejszą inwestycją kolejową międzywojennej Polski. Jej trasę na północ od Bydgoszczy wyznaczono przez Kościerzynę, co wiązało się z rozbudową lokalnego węzła kolejowego. Wraz z połączeniem do Gdyni, wzniesiono też czterostanowiskową, przelotową parowozownię z roku 1929, zachowaną do dnia dzisiejszego. Lata trzydzieste były okresem najbardziej intensywnego ruchu kolejowego w Kościerzynie. W 1945 r. Kościerzyna ponownie trafiła w ręce polskie. Po stopniowej odbudowie parowozowni ze zniszczeń wojennych, parowozownia została przywrócona do służby. Kolejno podlegała ona jednostce gdyńskiej, a od 1977 r. – tczewskiej, zaś  w latach 1984-1992 stanowiła samodzielną lokomotywownię II klasy i przez krótki czas Zamiejscowy Oddział Eksploatacyjny.

Wraz z zastępowaniem trakcji parowej przez spalinową, zmniejszyła się również konieczność utrzymywania licznych lokomotywowni. Od 1 listopada 1992 roku, zarządzeniem naczelnego dyrektora Północnego Okręgu w Gdańsku, na miejscu lokomotywowni, został utworzony Skansen PKP Kościerzyna. Do podstawowych działań Skansenu zaliczono nie tylko gromadzenie i konserwację eksponatów związanych z historią kolei, ale także utrzymywanie w stanie czynnym parowozów, Oprócz działalności o charakterze muzealnym, Skansen posiadał też czynne parowozy, prowadzące tzw. pociągi retro. Po przeprowadzonym podziale PKP, w 2001 roku, Skansen został przejęty przez PKP Cargo. Taki stan rzeczy utrzymywał się przez osiem lat. W 2009 roku, placówka ta, już jako Muzeum Kolejnictwa w Kościerzynie, została włączona w struktury Muzeum Ziemi Kościerskiej.

muzeumkolejnictwa.com.pl