Tworząc własne Muzeum Uniwersyteckie, toruńska uczelnia nawiązuje do tradycji muzealnych takich uniwersytetów jak krakowski, warszawski, wrocławski czy wileński; wszelako tylko z nazwy – Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu ma mieć inny charakter.

Jest to o tyle zrozumiałe, że w porównaniu z uczelniami wymienionymi wcześniej, UMK nie posiada wnętrz, świadectw, artefaktów czy dokumentów równie długiej historii własnej, którymi mogłaby się chwalić. Stąd pomysł, by Muzeum łączyło rolę opiekuna tradycji i symboli Uniwersytetu z tworzeniem nowoczesnego i unikatowego warsztatu do badań dla historyków sztuki i kultury. Ten drugi cel – na wzór uniwersytetów amerykańskich – jest możliwy dzięki wspaniałomyślności i darom Przyjaciół Uniwersytetu z całego świata.

Trzeba wymienić tu kilka cennych darów: Wiesław Litewski, prof. UJ, ofiarował Uniwersytetowi kolekcję ponad 100 obrazów, ikon, mebli i przedmiotów użytkowych sztuki europejskiej i światowej z XVII-XX wieku; polski malarz mieszkający w Londynie, Aleksander Werner, podarował zbiór szkła rzymskiego, ceramiki greckiej i prekolumbijskiej, afrykańskiej rzeźby drewnianej, etruskiej terakoty, hinduskich przedmiotów artystycznych i broni powstałych między II w.p.n.e, a wiekiem XIX n.e.;

Maryla Żuławska, wdowa po Marku – wielkim malarzu – podarowała Muzeum kolekcję prac męża oraz jego brytyjskich i polskich przyjaciół (m.in. Zygmunta Turkiewicza), pomogła również przekonać Halimę Nałęcz do złożenia w Toruniu zbioru malarstwa polskiego i brytyjskiego będącego własnością londyńskiej Drian Gallery; Witold Leitgeber podarował tworzącemu się Muzeum wielką kolekcję prac graficznych, obrazów i rysunków Konstantego Brandla z Francji, a także jego archiwum; Oleńka Frenkiel, zdecydowała po śmierci ojca, Stanisława, jednego z najwybitniejszych polskich malarzy w Anglii, że ponad 200 jego prac trafi do Torunia; Halina Oberlander powierzyła opiece Muzeum zespół kilkuset prac Marka Oberlandera z niemal nieznanego w Polsce, nicejskiego okresu jego twórczości; Bronka Michałowska zapisem testamentowym powierzyła Uniwersytetowi w Toruniu kilka tysięcy swoich prac ceramicznych; Ryszard Bilan, malarz żyjący w Paryżu i Izraelu, podarował do Muzeum kilkaset rysunków, grafik, obrazów i rzeźb w różnych technikach. 

Największy dar składa się z setek mniejszych i większych donacji uzyskanych od polskich emigrantów, brytyjskich kolekcjonerów i rodzin artystów z całego świata: prace malarskie, rzeźby, zbiory archiwaliów, ale też przedmioty i pamiątki osobiste.

Mirosław A. Supruniuk

Zbiory Muzeum Uniwersyteckiego to przede wszystkim dzieła sztuki polskiej na świecie powstałe w XX wieku. Gromadzone od prawie 30 lat (początkowo w Archiwum Emigracji, a od 2004 roku w Muzeum), liczą obecnie ponad 30 tys. obiektów, wśród nich malarstwo, rzeźba, rysunki, grafika, fotografie oraz spuścizny archiwalne i dokumenty polskiego życia artystycznego na świecie. Najcenniejsza jest kolekcja sztuki polskiej w Wielkiej Brytanii, w tym:

• dar Maryli Żuławskiej – prace Marka Żuławskiego, Halimy Nałęcz, Haliny Korn-Żuławskiej oraz innych artystów plastyków polskich z Wielkiej Brytanii
• dar Pauliny Turkiewicz – prace Zygmunta Turkiewicza i innych artystów polskich z Wielkiej Brytanii
• dar Oleńki Frenkiel – prace jej ojca, Stanisława Frenkla
• dar Janiny Kościałkowskiej – prace Mariana Kościałkowskiego
• dar rodziny Mariana Kratochwila z Polski – prace Mariana Kratochwila.

Ponadto dary osób prywatnych i instytucji, na które składają się prace takich m.in. artystów plastyków jak: Jankiel Adler, Janina Baranowska, Tadeusz Beutlich, Janina Bogucka-Wolff, Marian Bohusz-Szyszko, Caziel, Zdzisław Czermański, Andrzej Dzierżyński, Kazimierz Dźwig, Janusz Eichler, Feliks Fabian, Jerzy Faczyński, Wojciech Falkowski, Irena Fusek-Forosiewicz, Ewa Gargulińska, Danuta Gierc, Izabela Godlewska de Aranda, Henryk Gotlib, Tadeusz Ilnicki, Witold Kawalec, Zofia Kobylińska-Olszewska, Tadeusz Koper, Adam Kossowski, Bolesław Leitgeber, Józef Natanson, Lutka Pink, Tadeusz Piotrowski, Józef Piwowar, Zdzisław Ruszkowski, Kazimierz Stachiewicz, Jerzy Stocki, Halina Sukiennicka, Władysław R. Szomański, Franciszka Themerson, Feliks Topolski, Aleksander Werner, Alfred Wolmark, Tadeusz Znicz-Muszyński i inni.

Nie mniej cenną jest kolekcja sztuki polskiej we Francji, w tym:

• dar Haliny Oberlander – prace Marka Oberlandera
• dar Witolda Leitgebera – prace Konstantego Brandla
• dar Ryszarda Bilana – prace własne
• dar Tadeusza A. Lewandowskiego – prace własne
• dar Janiny Jasińskiej-Luterek – prace własne
• dar Leona Piesowockiego – prace artysty

Ponadto dary osób prywatnych i instytucji: Henryk Berlewi, Rafael Chwoles, Cyan, Józef Czapski, Izaak Dobrinski, Stefan Domaradzki, Bożenna Garstecka, Stanisław Grabowski, George van Haardt, Alicja Halicka, Józef Hecht, Władysław Jahl, Mieczysław Janikowski, Mojżesz Kisling, Artur Kolnik, Roman Kramsztyk, Jan Lebenstein, Tadeusz Lewandowski, Katarzyna Librowicz, Ludwik Lille, Mieczysław Lurczyński, Jerzy Merkel, Ludmiła Murawska-Peju, Adam Muszka, Mela Muter, Małgorzata Paszko, Leon Piesowocki, Marek Rudnicki, Witold Urbanowicz, Wacław Zawadowski i inni.

Kolekcja sztuki polskiej ze Stanów Zjednoczonych, Kanady, Izraela, Italii, Niemiec, Szwecji, Argentyny, Australii, Danii, Libanu i innych krajów dopełnia obraz zbiorów Muzeum Uniwersyteckiego. Na uwagę zasługują m.in.:

• dar Romana Romanowicza – prace i archiwum Stanisława Szukalskiego z USA
• dar Bronki Michałowskiej z Kanady – prace własne i spuścizna zapisana testamentem
• dar Polish-Scandinavian Research Institute – prace Piotra Łabużka (Baro) z Danii

Zbiory Muzeum Uniwersyteckiego uzupełniają:

• sztuka europejska i światowa oraz przedmioty kultury materialnej
• kolekcja prof. Wiesława Litewskiego
• kolekcja Aleksandra Wernera
• sztuka polska w Wilnie i Toruniu
• kolekcja prof. Konrada Górskiego
• świadectwa i pamiątki historii nauki w Wilnie i Toruniu
• togi, insygnia i portrety rektorów UMK
• pamiątki po profesorach absolwentach UMK i USB
• przedmioty warsztatu naukowego UMK

www.muzeum.umk.pl