Zbiory Muzeum Ziemi Chełmskie obejmują około 20 tysięcy eksponatów, z których co roku wybrana część prezentowana jest na wystawach stałych i czasowych. Placówka nasza odgrywa znaczącą rolę w życiu kulturalnym Chełma i regionu. Prowadzi szeroką działalność wystawienniczą, edukacyjną i naukową, starając się w miarę posiadanych możliwości powiększać swoje zbiory poprzez darowizny, badania własne i zakupy. W głównym budynki mieszczą się Dział Sztuki współczesnej i Galeria 72.

Inicjatorem i pomysłodawcą Galerii 72 w Chełmie był Kajetan Sosnowski (1913 Wilno – 1987 Warszawa) – artysta należący do ścisłej czołówki polskiej awangardy powojennej. Sentyment Sosnowskiego do Chełma – miasta oddalonego o 250 km od Warszawy – spowodowany był latami spędzonego w nim dzieciństwa i wczesnej młodości (1920-1934). Nazwa galerii, zaproponowana przez samego jej kreatora, pochodzi od daty jej powstania. Dla swej odważnej inicjatywy promowania trudnej  awangardowej sztuki w prowincjonalnym środowisku, znalazł Sosnowski sprzymierzeńca w osobie Zenona Stachiry – ówczesnego kierownika Wydziału Kultury Powiatowej Rady Narodowej w Chełmie. Działalność galerii zainicjowana została we wrześniu 1972 roku wystawą malarstwa Jana Dobkowskiego. Od początku swego istnienia do chwili obecnej Galeria 72 – integralnie związana z Muzeum Ziemi Chełmskiej – mieści się w zespole architektonicznym popijarskiego klasztoru (1667-1726), przylegającego do wysokiej klasy późnobarokowego kościoła pw. Rozesłania św. Apostołów.  Wiosną 1973 r. choroba uniemożliwiła K. Sosnowskiemu dalsze angażowanie się w sprawy programowe Galerii 72. Od tego momentu aż do roku 2000 ster ten przejęła dr Bożena Kowalska – znana krytyk sztuki, zaprzyjaźniona z Sosnowskim przez wiele lat. Bożena Kowalska,  kierując Galerią 72 przez 28 lat, określiła jej profil i nadała rangę jednego z najważniejszych miejsc wystawienniczych w kraju. Pochodną, a jednocześnie największą wartością działalności Galerii 72, stały się zbiory sztuki współczesnej chełmskiego muzeum. Przeważa w tej kolekcji nurt abstrakcji geometrycznej, której język wydaje się artystom najbardziej uniwersalny do  wyrażania postaw i własnego  przesłania. Drugie skrzydło tego zbioru stanowi szeroko rozumiana tendencja metaforyczna w sztuce.  Od 2001 roku wystawy w Galerii 72 organizowane są przez Dział Sztuki Współczesnej muzeum, kierowany przez historyka sztuki – Jagodę Barczyńską.

W ciągu blisko 37 lat aktywności Galerii 72 udało się w niej zorganizować 176 wystaw indywidualnych, prezentujących twórczość 164 autorów (niektórych dwukrotnie), w tym 21 artystów z zagranicy. Obok wystaw przedstawiających dokonania jednego twórcy, zorganizowano 28 pokazów zbiorowych i problemowych. Miniony czas zaowocował łącznie 204 wystawami. Dziewięć wystaw przypomniało dorobek artystów nieżyjących. Czterdziestu jeden twórców wystawiających w ramach indywidualnych pokazów – odeszło już od nas na zawsze. O randze Galerii 72 i związanej z nią kolekcji najlepiej świadczą artyści i ich dzieła, które tutaj pozostały. Postacią szczególną i nam najbliższą pozostaje Kajetan Sosnowski – Założyciel Galerii 72. Filarem chełmskich zbiorów pozostają m.in.: Henryk Stażewski, Jan Ziemski, Jerzy Grabowski, Jerzy Kałucki, Ryszard Winiarski, Jan Berdyszak, Kazimierz Ostrowski, Stanisław  Fijałkowski, Jerzy Nowosielski, Roman Opałka, Tadeusz Brzozowski, Zbigniew Dłubak, Stefan Gierowski, Jonasz Stern, Jadwiga Maziarska, Marian Bogusz, Edward Krasiński, Jan Tarasin, Józef Szajna, Andrzej Dłużniewski, Koji Kamoji, Andrzej Szewczyk, Jerzy Bereś, Kazimierz Mikulski, Natalia Lach Lachowicz, Janusz Przybylski, Józef Robakowski, Wojciech Fangor, Wanda Gołkowska, Jan Chwałczyk, Aleksandra Jachtoma, Janusz Kapusta, Adam Marczyński, Stefan Krygier, Janusz  Orbitowski, Zdzisław Jurkiewicz, Maria Michałowska, Tadeusz Wiktor, Grzegorz Sztabiński, Jan Pamuła, Marek Sapetto, Adam Wsiołkowski, Hanna Zawa-Cywińska, Mieczysław Wiśniewski, Adam Myjak, Julian Raczko, Edward Dwurnik, Tomasz Zawadzki. Chełmski zbiór sztuki obcej tworzą autorzy tej miary co: Josef Albers, Getulio Alviani, Richard Anuszkiewicz, Max Bill, Gerhard Blum-Kwiatkowski, Hartmut Böhm, Carlos Cruz-Diez, Milan Dobeš, Jiři Valoch, Carlos Cruz-Diez, Gerhard von Gravenitz, Anthony Hill, Ad de Keijzer, Richard Paul Lohse, Heinz Mack, Almir Mavignier, Bruno Munari, François Morellet, Georg Karl Pfahler, Michael Seuphor, Klaus Staudt, Jeffrey Steele, Victor Vasarely.  Łącznie chełmska kolekcja sztuki współczesnej posiada blisko 2000 obiektów z zakresu malarstwa, rzeźby, grafiki, rysunku, fotografii i instalacji, w tym 397 przykładów sztuki obcej oraz 158 prac autorstwa Polaków zamieszkałych na stałe poza granicami kraju.

mzch.pl