Ośrodek Dokumentacji Wielkopolskiego Środowiska Literackiego (Dom Literatury) jest utworzonym w 1983 roku oddziałem Biblioteki Raczyńskich. Mieści się w kamienicy przy ulicy Wronieckiej 14 i w tym budynku przechowywana jest również całość jego zbiorów. Celem działalności tego oddziału jest gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie rękopisów, księgozbioru i dokumentacji związanej z twórczością wielkopolskich pisarzy, a także materiałów rejestrujących wydarzenia życia literackiego regionu. Innym zadaniem, jakie stawia sobie Ośrodek, jest stworzenie takiego zasobu, który służąc pracom badawczym, biograficznym i edytorskim, będzie utrwalał pamięć ludzi i dzieł oraz sprzyjał kształtowaniu się żywej wielkopolskiej tradycji literackiej. W dziele ocalania przed zatraceniem i rozproszeniem świadectw wielkopolskiej kultury literackiej oraz wprowadzania jej dorobku w krąg literaturoznawczych zainteresowań Ośrodek realizuje zadania nałożone w statucie Biblioteki Raczyńskich przez jej twórcę Edwarda Raczyńskiego.

Struktura i charakter zbiorów

Znacznie zróżnicowane formalnie zbiory Ośrodka porządkowane są w trzech zespołach: księgozbiór, rękopisy oraz dokumentacja historycznoliteracka. Księgozbiór, na który składają się książki autorów wielkopolskich, a w tym: literatura piękna, eseistyka, prace historyczno- i krytycznoliterackie i tłumaczenia, liczy blisko osiem tysięcy woluminów. W większości są to edycje z okresu od drugiej połowy XX wieku, choć swoim zainteresowaniem Ośrodek obejmuje również okres zapoczątkowany w 1921 roku utworzeniem Oddziału Poznańskiego Związku Zawodowego Literatów Polskich. Na zespół rękopisów składają się głównie spuścizny literackie poznańskich pisarzy. Są to materiały o charakterze literackim, biograficznym i dokumentacyjnym, jak kolejne zapisy utworów powstające w toku procesu twórczego, dzienniki, wspomnienia, korespondencja. Spuścizna literacka to także rekwizytornia rozlicznych pamiątek i druków, do których należą zaproszenia, fotografie, papiery osobiste, niekiedy także obiekty sztuki i przedmioty użytkowe. Częściami zespołu rękopisów w zbiorach Ośrodka, stanowiącymi autonomiczne całości, są ponadto: Archiwum Oddziału Poznańskiego Związku Literatów Polskich (1929-1983) oraz Archiwum Wydawnictwa Poznańskiego (1956-1993). Zbiory rękopiśmienne Ośrodka udostępniane są do celów naukowych i edytorskich. Dokumentacja historycznoliteracka jest zespołem różnorodnych przekazów powstających w związku z wydarzeniami życia literackiego, takimi jak konkursy, wieczory autorskie, dyskusje, sesje naukowe, wystawy itp. Do tej grupy zbiorów włączane są wszystkie dokumenty bez względu na formę zapisu tekstu, a więc: druk (wycinki prasowe, druki ulotne), fotografia, zapis dźwiękowy na taśmie magnetycznej, płycie analogowej i CD oraz zapis filmowy VHS i na taśmie celuloidowej.

Upowszechnianie

Ośrodek swoją uwagę kieruje nie tylko w głąb czasu, ale przedmiotem pracy czyni także literacką teraźniejszość. Na bieżąco uzupełniany jest wielkopolski księgozbiór, poszerzany zbiór dokumentów życia literackiego, pozyskiwane spuścizny pisarzy. Sięgają po nie studenci, badacze literatury, edytorzy; często bywają wykorzystywane przez dziennikarzy lub wypożyczane na wystawy przez inne ośrodki. Dla zbiorów rękopiśmiennych powstają drukowane katalogi trafiające do wszystkich polskich bibliotek naukowych i instytucji dokumentacyjnych. Do tej pory wydano drukiem cztery tomy katalogów. Tom pierwszy jest katalogiem poznańskiego oddziału Archiwum Związku Literatów Polskich (1921-1983). Tom drugi rejestruje spuścizny literackie: Eugeniusza Paukszty (publicystyka i utwory literackie), Marii Wicherkiewiczowej (proza, wspomnienia, artykuły), Amelii Łączyńskiej (felietony, opowiadania, reportaże, wspomnienia, listy), Kazimiery Iłłakowiczówny (listy do siostry Barbary Czerwijowskiej z lat 1946-1959 i inne kierowane do poznańskich adresatów, „varia domowe”), Edwina Herberta (wiersze, publicystyka oraz archiwum „Promu”), Wojciecha Bąka (dramaty, fragmenty niepublikowanych książek, nieznane szkice), Aleksandra Rogalskiego (papiery osobiste, eseje i szkice, bogata korespondencja, w tym kilkadziesiąt listów Marii Kasprowiczowej) oraz teksty kabaretu literackiego Kukułka (1945-1947). Tom trzeci obejmuje spuściznę literacką Józefa Ratajczaka, której ważną częścią są dzienniki i ponad dwa tysiące listów, w tym również obszerny zasób listów pisarzy emigracyjnych. Tom czwarty opisuje zawartość spuścizny Przemysława Bystrzyckiego (bruliony powieści, materiały biograficzne), Wincentego Różańskiego (liczący kilkaset tekstów korpus wierszy) i Stefana Balickiego (dzienniki, korespondencja, utwory poetyckie), archiwum tekstów dwutygodnika  „Struktury” (1963-1966) oraz kalendarium „Struktur Trzecich” (1987-1992), korespondencję redakcyjną „Arkusza” (1991-2003) oraz kilka tomów kronik Klubu Literackiego w Pałacu Kultury (obecnie Centrum Kultury Zamek) w Poznaniu z lat 1970-2005. W tomie piątym znajduje się opracowanie archiwum Mariana Grześczaka, w którym zgromadzone zostały teksty literackie oraz materiały biograficznej dokumentujące twórczą biografię poety. W odpowiedzi na zapotrzebowanie poznańskiego środowiska pisarskiego i badawczego, w Ośrodku opracowano także bibliografię czasopisma literackiego „Arkusz”.

Ośrodek organizuje wystawy poświęcone wielkopolskim pisarzom i zjawiskom życia literackiego. Prezentacji doczekali się: Eugeniusz Morski, Roman Brandtstaetter, Wojciech Bąk, Przemysław Bystrzycki, Eugeniusz Paukszta, Egon Naganowski, Klub Literacki „Zamek”, Emilia Waśniowska, „Czas Kultury”, Grupa Poetycka „Wierzbak”, Wydawnictwo Poznańskie oraz Wincenty Różański. W latach 1994-2002 Ośrodek współpracował z plastyczną Galerią Werbalną „Tuk-Tak”, wprowadzającą w obręb działania nowe środowisko odbiorców literatury.
Organizowane przez Ośrodek dyskusje i wieczory autorskie są stałym i upodobanym przez pisarzy forum wymiany myśli i intelektualnej konfrontacji oraz miejscem osobistych spotkań środowiskowych. Gromadzą one wokół siebie względnie stałe grono uczestników, czyniąc z Ośrodka miejsce identyfikowane z lokalnym środowiskiem literackim. Zapisy cyfrowe tych spotkań trafiają do zespołu dokumentacji historycznoliterackiej.

www.bracz.edu.pl