Zagroda Krajeńska w Złotowie to ważna atrakcja przy miejskiej promenadzie. W tym małym skansenie znajduje się zagroda z XVIII w. z budynkiem mieszkalnym i budynkami gospodarczymi. Zagroda przybliża tradycyjne budownictwo Krajny Złotowskiej, które od XVIII wieku charakteryzowało się techniką szachulcową (wcześniej drewnianą). Zagrody miały kształt czworoboku, zamykane były od tyłu stodołą. Po jednej stronie znajdował się budynek gospodarczy, w którym mieściły się stajnia, obora i chlew. Budynek mieszkalny – chałupa, stała szczytem do drogi. Stałym elementem chałupy był podcień, początkowo zajmujący cały szczyt, z czasem zredukowany do części narożnej.

Przykładem budynku z podcieniem narożnym była chałupa ze Starej Świętej z 1790 roku (jej zabudowa gospodarcza, także szachulcowa, funkcjonowała do 1929 roku). Chałupa ze Starej Świętej powstała na miarę potrzeb krajeńskiej kmiecej rodziny z końca XVIII wieku. Zbudowana została przez bogatego gospodarza Brożka, właściciela 15 ha ziemi, posiadającego służbę. Do domu prowadziły dwa wejścia – jedno przez narożny podcień, który sąsiadował z izbą przednią – „czeladną” (dla służby), drugie, od podwórza przez sień, prowadziło do „czarnej kuchni” i do izby dużej „białej”.  Za nimi mieściły się alkierz (sypialnia) i komora. Pod izbą dużą znajdowała się piwniczka wyłożona polnymi kamieniami.

Chałupa w Starej Świętej od 1973 r. do 1994 r. pełniła funkcję Izby Regionalnej, oddziału Muzeum Ziemi Złotowskiej. Obiekt wcześniej wyremontowano i zgodnie z jego charakterem urządzono wewnątrz izbę regionalną.  Wnętrze jej wyposażone jest w zabytkowe sprzęty krajeńskie. Dotychczasową właścicielką tego domu była Elżbieta Sobbek, była działaczka Związku Polaków w Niemczech. W latach 1935-39, w okresie nasilającego się terroru hitlerowskiego, pracowała jako przedszkolanka w polskim przedszkolu w tej wsi. […] Jest rzeczą całkowicie zrozumiałą, że obecnie jest ona etatową opiekunką filii muzeum Ziemi Złotowskiej we wsi Stara Święta; mówiąc inaczej, opiekuje się starą krajeńską chałupą, w której mieszka i w której się urodziła. – donosił „Głos Koszaliński”.

Dziś ten budynek już nie istnieje, zaniedbany i zniszczony został rozebrany i odtworzony przy złotowskiej promenadzie. Obecny budynek posiada oryginalne okna i drzwi od strony podcienia. Przez 10 lat obiekt był użytkowany przez Złotowskie Centrum Aktywności Społecznej. Od 2020 roku zrekonstruowana zagroda jest pod opieką muzealników.Pracownicy muzeum uporządkowali teren, wykonali prace konserwacyjne budynków i zmodernizowali wystawę. Widzimy, że zainteresowanie obiektem, którym dotychczas opiekowali się Pan Bolesław Piotrów i Zygmunt Lenc, pozostało duże i klimat tego miejsca nadal przyciąga mieszkańców miasta i turystów. W towarzystwie natury można przypomnieć sobie, jak żyli nasi przodkowie i jak wiele od tego czasu się zmieniło. 

Kuźnia wzbudza duże zainteresowanie, nie tylko męskiej grupy naszych gości. Najważniejszą częścią kuźni było kamienne lub ceglane palenisko, wylepione gliną, z umieszczonym w jednej ze ścian otworem, przez który dochodziło doń powietrze wydmuchiwane przez miech kowalski. Nieodzownym elementem wyposażenia kuźni było kowadło. Sytuowano na środku izby, stawiając je na grubym, wkopanym w ziemię pniu, obok którego znajdowała się rynienka wypełniona wodą, przeznaczona do hartowania wykuwanych przedmiotów. Pod ścianami pomieszczenia rozmieszczano resztę narzędzi, wśród których nie mogło zabraknąć różnego rodzaju kleszczy, służących do chwytania i przytrzymywania rozżarzonego żelaza podczas kucia, oraz młotów i młotków, za pomocą których kowal nadawał kutym przedmiotom pożądany kształt.

Nowa ścieżka zwiedzania sprawia, że zwiedzający w przestrzeni zagrody mogą przyjrzeć się najciekawszym eksponatom, ale także samodzielnie dowiedzieć się więcej o ich historii i przeznaczeniu. W zagrodzie można dać upust wszystkim zmysłom. Sezon wakacyjny obfituje w kolorowe i smaczne owoce, które pozwalamy do woli podjadać naszym gościom. Nowością w naszej zagrodzie jest Ścieżka zmysłów – konstrukcja, która pozwala odkryć naturę poprzez dotyk. Składa się z 4 kwater, w których umieszczone są: słoma, kamienie, szyszki, kora. Użytkownik kolejne etapy zabawy pokonuje przechodząc je gołą stopą, dzięki czemu pokonując ścieżkę ma urozmaicone doznania dotykowe. Dzięki temu rozwiązaniu atrakcja turystyczna Złotowa została odświeżona i urozmaicona. Jeszcze w sezonie letnim 2020 zaproponowaliśmy mieszkańcom miasta oraz gościom cykl wydarzeń, które mamy nadzieję wpiszą się w stały harmonogram imprez kulturalnych.

Adaptacja zagrody do celów muzealnych znacznie powiększa naszą bazę ekspozycyjną oraz warunki magazynowania zbiorów. W chacie prezentowane są zabytki kultury ludowej, na które brak miejsca w samym muzeum. Pracownicy opracowali nową wystawę stałą „Kultura ludowa Krajniaków Złotowskich”, na której pojawiło się wiele starych obiektów, które w dużej części pochodzą od samych mieszkańców regionu. Pod każdym obiektem znajdują się opisy, w formie ciekawych popularno-naukowych tekstów, które przybliżają zagadnienia związane z regionem, jego kulturą, obrzędami religijnymi, strojami i sztuką. W przyszłości planujemy również filmowy katalog wystawy, złożony z krótkich materiałów wideo, zrealizowanych na ekspozycji skansenu, a pokazujących w detalach wybrane przedmioty. Dla osób niewidomych i słabowidzących trasa zwiedzania zostanie udostępniona poprzez audiodeskrypcję wybranych eksponatów i obiektów, przygotowaną w formie plików mp3. By lepiej odtworzyć w wyobraźni elementy ekspozycji można będzie także skorzystać z kopii eksponatów i ich detali.

www.muzeum-zlotow.pl