Kasztel w Szymbarku - Muzeum - Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach

Dwór obronny - dawna siedziba Gładyszów, jest bardzo cennym zabytkiem architektury renesansu w Polsce, stanowi czołowy przykład kasztelu polskiego. Został wzniesiony w dwóch etapach: rozpoczęto w I poł. XVI w. a zakończono w latach 1585- 1590. Nie jest znane nazwisko architekta ani budowniczych. Zbudowany jest z miejscowego kamienia łamanego, z dodatkiem cegły. W drugiej fazie budowy bryła dworu stała się bardziej ozdobna: zwieńczono ją attyką arkadową, poniżej wykonano dekorację sgraffitową (wzór tworzą fantastyczne maski i elementy geometryczne), okna ujęto w profilowane kamienne obramienia. Kasztel zbudowany jest na planie prostokąta, o wymiarach 20 na 13 metrów. Obiekt posiada cztery narożne baszty alkierzowe, które na wysokości piętra wystają poza lico murów, wsparte na kamiennych konsolach. Budynek posiada trzy kondygnacje: piwnicę, parter i piętro.

Kasztel pełnił funkcję reprezentacyjną, mieszkalną i obronną. Wewnątrz jest niewiele pomieszczeń: dwie piwnice o kolebkowym sklepieniu, na parterze sień i dwie izby, na piętrze wielka sala reprezentacyjna i obok niej mniejsza oraz cztery małe izdebki znajdujące się w alkierzach. Do dziś przetrwały oryginalne elementy wystroju wnętrz: kamienne obramienie drzwi, fragmenty kominków i malowideł ściennych w dwóch alkierzach.

Dwór usytuowany jest na skarpie rzeki Ropy, wyposażony w system strzelnic, umieszczonych na wysokości strychu co świadczyło o jego funkcji obronnej. Do obrony nadawały się również alkierze, usytuowane na obrzeżach budynku. W XVII wieku ściany dworu wzmocnione zostały przyporami z kamienia i cegły, dodano wewnętrzne ściany działowe. W czasie pierwszego etapu remontu w latach pięćdziesiątych XX wieku usunięto te wtórne elementy i przywrócono szesnastowieczny charakter dworu.

Kasztel zamieszkiwany był do końca XVIII wieku. Po Gładyszach przeszedł kolejno w ręce Strońskich, Siedleckich, Bronikowskich. W XIX wieku mieściła się w nim gorzelnia, magazyn zbożowy. Pod koniec XIX stulecia i jeszcze w okresie międzywojennym na parterze była kuchnia dla czeladzi dworskiej oraz kurnik. Dwór stanowił też rodzaj lamusa, w którym przechowywano niepotrzebne rzeczy.

www.muzeum.gorlice.pl