Fałatówka, jest oddziałem Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej. Mieści się w willi z ogrodem, w którym blisko dwadzieścia lat żył i tworzył Julian Fałat. Artysta nabył ten dom w 1909 r., a dwa lata później wzniósł modrzewiową pracownię (spłonęła w 1935 r.). Po śmierci malarza właścicielami działki i domu zostały dzieci artysty: córka Helena Niemczewska i syn Kazimierz Fałat. Willą do 1943 r. zajmował się Kazimierz, który pokoje wynajmował letnikom bądź udostępniał Towarzystwu Przyjaciół Bystrej Śląskiej (po zakończeniu wojny Kazimierz – żołnierz wojsk niemieckich, wzięty do niewoli we Włoszech – zamieszkał w Wielkiej Brytanii). W 1947 r. nieruchomość została przejęta przez Skarb Państwa jako mienie poniemieckie. Znajdowały się tu: Dom Pracy Twórczej oraz gromadzkie mieszkania. Idea powołania w tym miejscu biograficzno-artystycznego muzeum wybitnego akwarelisty zakiełkowała już w maju 1945 roku, jednak zbieg różnych okoliczności pozwolił na realizację tego zamierzenia dopiero w sierpniu 1973 r., wówczas to udostępniono publiczności Muzeum Artystyczno-Historyczne Juliana Fałata w Bystrej, Oddział Państwowego Muzeum w Bielsku-Białej. Bielskie Muzeum od 2. połowy lat 40. XX w. starało się zabezpieczyć ocalałą w willi spuściznę po artyście, gromadziło prace malarza oraz różnego rodzaju materiał archiwalny, organizowało odczyty i wystawy, mające na celu spopularyzowanie jego twórczość, zarówno w Bielsku-Białej, jak i w innych miastach Polski. Pierwsza stała ekspozycja obejmowała prace artysty wykonane w technikach farb olejnych i akwarelowych, archiwalia oraz meble, przybory malarskie i inne pamiątki po Julianie Fałacie. W ciągu minionych dekad przestrzeń wystawiennicza Fałatówki została poddana kilku modernizacjom (ostatnie w 2013 i 2015 r.), a ekspozycja była ustawicznie wzbogacana o kolejne prace autorstwa Juliana Fałata, o kompozycje innych artystów pochodzące z kolekcji własnej malarza oraz o coraz obszerniejszy materiał archiwalny: różnego typu pamiątki, dokumenty, fotografie, korespondencję od i do artysty, dyplomy, rzeczy osobiste i sprzęty stanowiące wyposażenie budynku, w czasie zamieszkiwania go przez Fałata. Obecnie w Muzeum Historycznym w Bielsku-Białej – Fałatówce w Bystrej prezentowane są prace mistrza akwareli wykonane w różnych technikach, eksponaty pochodzące z jego własnych zbiorów oraz  archiwalia. Bielscy muzealnicy nie zaprzestają wysiłków na rzecz dalszego rozwoju tej placówki.

[oprac. TDB]