Muzeum Stefana Żeromskiego powstało z inicjatywy Oktawii Żeromskiej, która zapisała letnią pracownię pisarza wraz z ogrodem oraz znajdującym się na jego terenie Mauzoleum narodowi polskiemu z przeznaczeniem na placówkę muzealną. Zgodnie z wolą fundatorki otwarte 17 czerwca 1928 roku Muzeum od ponad 90 lat przybliża zwiedzającym życie i twórczość autora Przedwiośnia.

Muzeum mieści się w letniej pracowni Stefana Żeromskiego, która została wybudowana według projektu Jana Koszczyc-Witkiewicza w 1905 roku. Utrzymana w stylu zakopiańskim (z elementami secesji) Chata łączy tradycję z nowoczesnymi rozwiązaniami, miała być próbą wprowadzenia oryginalnej, rodzimej zabudowy w przestrzeń uzdrowiska, zdominowaną na początku XX wieku przez secesję i styl szwajcarski. Jednoizbowa pracownia, której front zdobią płaskorzeźby z motywem lilii oraz promieni słonecznych, została zbudowana z sosnowych bali kładzionych na zrąb. Drewniana konstrukcja połączona z pokrytym gontem dachem oraz z wysoką podmurówką z kamienia łupanego stanowi o nieprzemijającym pięknie Chaty. Na uwagę zasługują zwrócone na wschód trzy półokrągłe okna, które wychodzą na ogród.

Chata była letnią pracownią, miejscem spotkań z przyjaciółmi i pierwszym własnym domem Stefana Żeromskiego. W zaciszu drewnianych ścian pisarz kończył powieść Dzieje grzechu, stworzył Dumę o hetmanie, Słowo o bandosie, Różę. Wnętrze jest wyposażone w należące niegdyś do Żeromskiego meble, obrazy i bibeloty.

Chatę, która została wybudowana za honorarium otrzymane za Popioły, otacza ogród z imponującym starodrzewem. Tuż przy wejściu do Muzeum rośnie topola biała, w ogrodzie znajdują się liczne nasadzenia, wśród nich pamiętające czasy Żeromskiego: buki, dęby, modrzewie. Nieopodal Chaty można oglądać zabytkową studnię z kołowrotkiem, murowaną ławeczkę i stolik pisarza.

W dolnej części ogrodu znajduje się Mauzoleum, w którym spoczywają doczesne szczątki Adama Żeromskiego, syna Oktawii i Stefana, przedwcześnie zmarłego na gruźlicę 30 lipca 1918 roku. We wnętrzu strzelistej, stożkowej budowli, wykonanej z kamienia wapiennego, pokrytej czerwoną dachówką, znajduje się ołtarz z trumną Adama. Kaplicę grobową, do której w 1922 roku przeniesiono z cmentarza w Bochotnicy ciało syna pisarza, zaprojektował Jan Koszczyc-Witkiewicz.

---

Oferta edukacyjna

Muzeum proponuje oprowadzenie po ekspozycji, tematyczne lekcje muzealne, wykłady oraz zajęcia warsztatowe. Odbywają się one po uprzednim telefonicznym uzgodnieniu tematyki i terminu zajęć oraz szczegółów organizacyjnych.

Cena lekcji muzealnych: 40 zł + koszt biletów

Tematy zajęć:
- Życie i twórczość Stefana Żeromskiego – oprowadzanie tematyczne po ekspozycji.
- Stefan Żeromski i jego rodzina w Nałęczowie – oprowadzanie tematyczne po Chacie i ogrodzie.
- Siłaczka – postać literacka wobec pozaliterackiego pierwowzoru.
- Syzyfowe prace, czyli literackie wspomnienia z młodości.
- Przedwiośnie – szanse, nadzieje, rzeczywistość.
- Skarby serwantki – opowieść o Adamie Żeromskim.
- Budujemy szklany dom – warsztaty literacko-plastyczne.
- Moja ojczyzna. Drogi do wolności dawniej i dziś w kontekście pamiątek z Chaty Żeromskiego (warsztaty literacko-muzealnicze).

---