Wieś Rogalin, sięga swymi początkami XIII w. Swą sławę zawdzięcza pięknemu położeniu, ciekawej historii i niemal nienaruszonej kompozycji zespołu pałacowo-parkowego – głównej siedziby zasłużonego dla Polski rodu Raczyńskich.

Rogalin stał się centrum życia towarzyskiego, politycznego i kulturalnego w latach 70-tych XVIII w. kiedy w nowo wzniesionym pałacu Kazimierz Raczyński podejmował rzesze gości. Autorstwo projektu rogalińskiej rezydencji przypisuje się jednemu z drezdeńskich architektów działających w Warszawie w latach 60. XVIII wieku. Krótko po wzniesieniu pałacu, fundator rozpoczął jego klasycystyczną modernizację według projektów królewskich architektów - Dominika Merliniego i Jana Christiana Kamsetzera. Dzieło to kontynuowali jego następcy, w tym wnuk Edward. Reprezentacyjne wnętrza pałacu otrzymały nową empirową dekorację, a salę balową zamieniono na neogotycką Zbrojownię z narodowymi pamiątkami. Zapewne wówczas otoczenie pałacu z rokokowym ogrodem poszerzono o park krajobrazowy z wiekowymi dębami. Ważną jego częścią stał się też kościół-mauzoleum, który mieszcząc w podziemiach kryptę grobową o pseudośredniowiecznej dekoracji, na zewnątrz przypomina słynną antyczną świątynię zw. Maison Carée w Nîmes.

Do tradycji muzealnych zapoczątkowanych przez Zbrojownię, będącą w istocie pierwszą izbą muzealną w Wielkopolsce, nawiązał Edward Aleksander Raczyński, który dla pomieszczenia stworzonej przez siebie kolekcji współczesnego malarstwa wybudował w 1910 r. w Rogalinie publicznie dostępną galerię. W swej koncepcji nawiązywała ona do pierwszej tego typu realizacji w Polsce, jaką była poznańska galeria Atanazego Raczyńskiego wzniesiona w 1829 r. obok publicznie dostępnej biblioteki jego brata Edwarda. Dziełem Edwarda Aleksandra było też przekształcenie dawnej sali biesiadnej w pałacu na neorokokową bibliotekę według projektu krakowskiego architekta Z. Hendla, z której być może korzystali także goście Raczyńskich – J. Malczewski, J.Mehoffer, M. Wywiórski czy H. Sienkiewicz.

W okresie międzywojennym pałac, należący wówczas do Rogera Raczyńskiego, wojewody poznańskiego i Ambasadora RP w Rumunii, był nadal chętnie odwiedzany przez przedstawicieli świata polityki i kultury. Podczas II wojny światowej siedziba została zaanektowana przez Hitlerjugend Gebietsführerschule, a po jej zakończeniu działał tu m.in. ośrodek kolonijny i szkoła.

W 1948 roku powstał tu Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu. Zwieńczeniem mecenasowskiej działalności rodu było powołanie w 1991r. przez Edwarda Bernarda, ostatniego męskiego potomka, Prezydenta RP na Uchodźstwie, Fundacji im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu. Zgodnie z wolą fundatora dzieła sztuki należące do rodziny mają być publicznie udostępniane w rogalińskiej siedzibie i poznańskim Muzeum.

mnp.art.pl