Ratusz został wzniesiony w latach 1300-1306. Pierwsza wzmianka o domus consulum, czyli domu radnych, pochodzi z 1310 r. Pierwotnie był niewielki, zbudowany na niemal kwadratowym planie (o wymiarach 17,8×15,6 m). Od frontu posiadał otwarty, arkadowy ganek. W ciągu następnych dziesięcioleci był przebudowywany, najprawdopodobniej w 2. połowie XV w. dobudowano do niego murowaną wieżę (niewykluczone, że wcześniej była drewniana), a pod koniec stulecia podniesiono go o jedno piętro. Do zasadniczej przebudowy, której Ratusz zawdzięcza swój obecny renesansowy kształt doszło w połowie XVI w. Prace nad zabezpieczeniem gmachu uszkodzonego przez pożar w 1536 r. oraz jego przebudowę władze miejskie powierzyły w marcu 1550 r. Janowi Baptyście Quadro z Lugano, który podniósł budynek o kolejne piętro i rozbudował go o „19 łokci ku Wadze”, czyli o ok. 11 m w kierunku zachodnim. Zasadnicze prace zakończono w 1560 r.

Zwarta, zwieńczona attyką renesansowa bryła Ratusza wznosi się na rzucie prostokąta. Reprezentacyjna fasada otwiera się ku Rynkowi trójkondygnacyjną loggią, nad którą górują trzy wieloboczne wieżyczki. W środkowej mieści się mechanizm zegarowy z koziołkami, skonstruowany w roku 1551 przez mistrza Bartłomieja Wolffa z Gubina. Koziołki ukazujące się w południe (i od niedawna również o godz. 15) na wieży są jedną z największych atrakcji Poznania. Nad łukami arkad loggii przedstawiono wyobrażenia cnót, junon i geniuszy oraz łacińskie inskrypcje dotyczące wymiaru sprawiedliwości. W pasie attyki widoczny jest poczet królów z dynastii Jagiellonów, a w ślepych arkadach – władcy z dynastii Piastów. Pozostałe elewacje pokrywa sgraffitowe boniowanie, a attykę oplatają cytaty odnoszące się do powinności władz miejskich. Na ścianie północnej znajduje się łacińska inskrypcja z gmerkiem Quadra, potwierdzająca jego autorstwo.

Obecny wygląd Ratusz zawdzięcza pracom konserwatorskim, które zakończono w grudniu 2000 r. W trakcie badań architektonicznych odnaleziono fragmenty oryginalnego renesansowego sgraffita i dekoracji, co pozwoliło na przywrócenie dawnej siedzibie władz miejskich wyglądu z czasów, kiedy Poznań przeżywał swój „złoty wiek”.

Wieża Ratusza przechodziła burzliwe dzieje. Jej pierwotny kształt nie jest znany. Po tym jak w 1675 r. zniszczył ją pożar, została odbudowana i w 1692 r. zwieńczona orłem. Niestety wieża dotrwała tylko do 1725 r., kiedy runęła podczas huraganu. Odbudowano ją dopiero za czasów panowania Stanisława Augusta, podczas gruntownej renowacji całego gmachu, przeprowadzanej w latach 1782-1784 na polecenie Komisji Dobrego Porządku. W 1783 r. klasycystyczny hełm wieży zwieńczono nowym orłem. Wieża była nie tylko ważnym akcentem urbanistycznym i symbolem samodzielności gminy miejskiej. Wypatrywano z niej ewentualnych najeźdźców, obserwowano, czy w mieście nie wybuchł pożar, a w określonych godzinach odgrywano hejnał, który sygnalizował m.in. rozpoczęcie dnia oraz jego zakończenie.

Renowacja Ratusza przeprowadzona przez pruskich konserwatorów w latach 1910-1913 uchroniła go przez całkowitą ruiną. W końcu stycznia 1945 r., w trakcie walk o Poznań, runęła wieża, spłonęło drugie i trzecie piętro gmachu. W odbudowanym Ratuszu od 22 lipca 1954 r. mieści się muzeum poświęcone historii Poznania, które czuje się spadkobiercą i kontynuatorem działalności Muzeum Miejskiego założonego w 1930 r.

www.mnp.art.pl